Layla M. – 17 november

Recensie Volkskrant: Layla M. zoekt het hartverscheurende verhaal achter de krantenkop. Hartverscheurend radicaliseringsdrama.

Met Layla M. heeft Mijke de Jong een uitgesproken en actuele film gemaakt zoals in Nederland maar zelden te zien is geweest. Hartverscheurend, hoe licht en intens droevig het debuterende natuurtalent Nora El Koussour speelt.

De kleinste, intiemste scène in dit grimmige Nederlandse radicaliseringsdrama is meteen ook het mooiste en rijkste moment in de film. Layla M. is dan ongeveer halverwege, de 18-jarige Layla (Nora El Koussour), Amsterdamse van Marokkaanse ouders, is zojuist wat haastig getrouwd met de radicale moslim Abdel (Ilias Addab) en samen rijden ze met de auto naar België. ‘Even logeren’, noemt Abdel dat. Wat dat betekent laat zich op dat moment in de film niet moeilijk raden.

Voor het zover is praat Abdel tijdens de reis honderduit over zijn gelukkige jeugd, ver weg van Nederland. Hij gedroeg zich tot dan toe een tikje stug, maar hier opent hij zich met overgave. Dan realiseert Layla zich dat zij zulk geluk nooit heeft ervaren. Het lijkt haar zo fijn, zegt ze, als alles een keer klopt. ‘Dat je thuishoort op de plek waar je bent geboren.’ Dat ze, wanneer ze zich voorstelt als Amsterdamse, eens niet hoeft uit te leggen waar ze nou écht vandaan komt.

Hartverscheurend, hoe licht en intens droevig het debuterende natuurtalent Nora El Koussour de scène speelt. Licht, want ze kent niet anders: het gevoel nooit helemaal thuis te zijn is voor haar personage dagelijkse realiteit. Droevig, vanwege het verlangen naar een plek die ze nooit heeft gehad, en mogelijk nooit zal hebben.

Daarvoor laten regisseur Mijke de Jong en scenarist Jan Eilander op treffende wijze zien hoe Layla zich verzet tegen dat buitengesloten gevoel. Ze zit in het eindexamenjaar van het vwo, op papier lachen de mogelijkheden haar toe, maar Layla ervaart dat niet zo. Ze maakt venijnig ruzie met de blanke scheidsrechter op de voetbalclub, poseert in nikab voor een Facebookprotest tegen het boerkaverbod en bestookt haar gematigde ouders aan de keukentafel met korancitaten. Haar vader krijgt een wat houterig-correcte reactie in de mond gelegd, alsof hij een opiniestuk voordraagt (‘Hou eens op met dat willekeurige geciteer, zie de Koran gewoon als geheel’), maar haar broertje maakt de gezinssituatie levensecht: ‘Je lijkt op een fucking autist zo!’ Layla trekt enkel verder in haar schulp. De ontmoeting met Abdel brengt de afstand tussen Layla en haar directe omgeving vervolgens in een stroomversnelling. Het tweetal belandt uiteindelijk in de Jordaanse hoofdstad Amman, waar het Syrische strijdtoneel lonkt.

Met Layla M. maakt De Jong een film zoals ze in Nederland nog altijd te weinig worden gemaakt. Ook binnen haar oeuvre vol jonge, gebutste vrouwen en sociale thematiek (pesterijen in Bluebird, prostitutie en verwaarlozing in Het zusje van Katia, ouderloosheid en tienerzwangerschap in Joy) was een film nooit zo inzichtelijk, uitgesproken en bovenal actueel.

Layla M. doet precies wat je hoopt van een film die in de titel verwijst naar een afgekorte naam in een angstaanjagende krantenkop: het zoekt en vindt het complexe mensenleven dat daarachter ligt.